Helihaven
Helihaven
Jaartal
2020 - 2022
Architect
Jasper Ponjee (in opdracht van BULK architecten)
Stedenbouwkundige & vastgoedstudie
Miss Miyagi
Erfgoedvisie
Karuur architecten
Bouwtechniek en duurzaamheid
Bureau Bouwtechniek
Locatie
Brussel-Noord
Opdrachtgever(s)
MSI.Brussels, BMA.Brussels
Klimaatrobuuste maatregelen
De rivier de Aa krijgt de benodigde ruimte. De Aa bepaalt de speelruimte voor ontwikkelingen.
....
Helihaven, Brussel-Noord
Helihaven, de grote brandweerkazerne van Brussel-Noord, is na ongeveer zestig jaar intensief gebruik niet meer in beste staat. Energetisch is het complex zwaar verouderd en een aantal gebouwdelen behoeven dringend renovatie. De stad Brussel werkt aan een nieuw onderkomen voor haar brandweer en vraagt een studie naar mogelijke transformaties van de kazerne.
De kazerne is een mooi voorbeeld van integraal brutalistisch ontwerp van de (in Brussel) befaamde Groupe Structures. Het is opgevat als een ensemble van verschillende deelgebouwen met een onderscheidend karakter: het hoefijzer, met collegezaal en sporthal; de voertuigenhal als langwerpige stapeling van mooi betonnen wafelstructuren; de monoliet, bestaande uit twee tegen elkaar geplaatste halstructuren; en het hofgebouw, een kloek patiogebouw met drie oversized ondergrondse parkeerlagen; en enkele paviljoens rond de oefen- en slangentorentjes aan het centrale plein.
De erfgoedwaarde van Helihaven als relatief jong patrimonium is behoorlijk hoog en schuilt vooral in de ensemble-waarde, maar wordt nog niet door alle diensten en stakeholders (h)erkent, en dient dus dringend voor het licht gebracht te worden.
Met een multidisciplinair team wordt een breed onderzoek in drie fasen opgezet. Aan de basis ligt het originele concept van verschillende deelgebouwen, ieder met hun eigen typologie, kwaliteiten, karakter, schaal, problemen en kansen.
In de eerste fase wordt het ensemble per deelgebouw zorgvuldig in kaart gebracht. De architectonische en structurele kwaliteiten worden geïdentificeerd, als generieke casco’s of als zeer specifieke maatpakken. Erfgoedwaarden worden in kaart gebracht, van de verschillende elementen, maar vooral ook van het ensemble als geheel. Een uitgebreide TOTEM-analyse brengt in kaart welke klimaatimpact ieder deelgebouw kan hebben bij verschillende scenario’s: sloop en nieuwbouw, restauratie of renovatie. Een scan van (mogelijke) partners en gebruikers in de toekomstige herbestemming, van binnen én van buiten de buurt, geeft inzicht in kansen en trends.
In de tweede fase worden drie scenario’s opgezet met ver doorgedreven programmering: wonen, werken en buurtfuncties. In deze methodiek komen, door verschillende programma’s expliciet nog niet te mengen, naast de opportuniteiten ook snel de beperkingen van iedere functie aan het licht. Bijvoorbeeld: waar en hoe kan er in Helihaven gewoond worden? Welk gebouw is hiervoor geschikt, qua structuur en qua gevel? Welke renovaties en ingrepen zijn er nodig en blijft de erfgoedwaarde overeind? Welke investeringen zijn er nodig en zijn deze te verantwoorden?
Door in te zetten op één programma per scenario, wordt een nieuwe bestemming en identiteit van de kazerne werkelijk voorstelbaar: een belangrijke stap naar een tweede leven voor Helihaven.
De derde en laatste fase van de studie betreft het uitwerken van twee gemengde scenario’s: Thuishaven en Werkcentrale.
In het scenario Thuishaven wordt maximaal de kaart van (sociaal) wonen getrokken, om te voorzien in een grote behoefte die de kantoorwijk die Brussel-Noord nu heeft. Vanwege de toch beperkte geschiktheid van de bestaande gebouwen voor bewoning, resulteert dit scenario in sloop van een te groot deel van het patrimonium. Dit heeft uiteindelijk niemands voorkeur! Door Helihaven als Werkcentrale te ontwikkelen kan er, op veel economischere wijze, worden voorzien in tal van wijkondersteunende functies, in de bestaande gebouwen. Sport, bijscholing, zorg, lokale ateliers en werkplekken, toegankelijke daklandschappen en een grote gemeenschappelijke dakhal vinden er een plek.
De studie toont de grote potentie van Helihaven aan: niet als katalysator in de wijk, daarvoor kan de ontwikkeling pas te laat van start gaan, maar juist als laatste puzzelstuk, voor ontbrekende functies op niveau van de buurt. Daarbij blijkt het integraal (architectuur, erfgoed, duurzaamheid en zelf vastgoed) gunstig om het complex bijna geheel te bewaren en te transformeren, en nauwelijks te slopen.
De derde en laatste fase van de studie betreft het uitwerken van twee gemengde scenario’s: Thuishaven en Werkcentrale.
In het scenario Thuishaven wordt maximaal de kaart van (sociaal) wonen getrokken, om te voorzien in een grote behoefte die de kantoorwijk die Brussel-Noord nu heeft. Vanwege de toch beperkte geschiktheid van de bestaande gebouwen voor bewoning, resulteert dit scenario in sloop van een te groot deel van het patrimonium. Dit heeft uiteindelijk niemands voorkeur! Door Helihaven als Werkcentrale te ontwikkelen kan er, op veel economischere wijze, worden voorzien in tal van wijkondersteunende functies, in de bestaande gebouwen. Sport, bijscholing, zorg, lokale ateliers en werkplekken, toegankelijke daklandschappen en een grote gemeenschappelijke dakhal vinden er een plek.
De studie toont de grote potentie van Helihaven aan: niet als katalysator in de wijk, daarvoor kan de ontwikkeling pas te laat van start gaan, maar juist als laatste puzzelstuk, voor ontbrekende functies op niveau van de buurt. Daarbij blijkt het integraal (architectuur, erfgoed, duurzaamheid en zelf vastgoed) gunstig om het complex bijna geheel te bewaren en te transformeren, en nauwelijks te slopen.