visie

Private soberheid, publieke luxe

Het Limitarisme is een filosofisch concept dat voorstelt dat ieder persoon recht heeft op een bestaansminimum van een waardig leven als ondergrens, en tegelijkertijd dat niemand recht heeft op surplus rijkdom, omdat die leidt tot bovenmatige politieke invloed en afleidt van het oplossen van collectieve problemen, zoals de klimaatcrisis. De politieke en economische consequenties van deze filosofie liggen buiten het bereik van een architect, maar de vertaling van dit concept naar het vormgeven van onze steden en landschappen, en de rol van de architect daarin, is prikkelend: private soberheid voorziet in een waardige basis met o.a. kwalitatieve huisvesting, betaalbare, schone energievoorziening en een bruikbare buitenruimte. Publieke luxe kan juist een meerwaarde bieden door voorzieningen aan te bieden die onmogelijk privé door iedereen te realiseren zijn, al was het maar omdat onze ecologische voetafdruk dan veel te groot zou worden. Te denken valt aan hoogwaardige schoolgebouwen, prachtige cultuurhuizen, toegankelijke sport- en recreatievoorzieningen en een (openbare) mobiliteit die voor iedereen werkt.

Architectuur & technologie

Ontwerpen voor de gebouwde omgeving in de klimaatcrisis vraagt om een nieuwe relatie tussen architectuur en technologie, want schijntegenstellingen tussen hi-tech en traditioneel zijn niet meer toereikend: we willen minder technologie, want als bijvoorbeeld iedereen airconditioning neemt, maken we de klimaatcrisis alleen maar erger, maar tegelijkertijd willen we meer technologie, om bijvoorbeeld zelf energie te produceren, delen en besparen. Een zwart-wit visie slaat de plank mis. Volgens kunstenaar James Bridle moeten we technologie zien als intelligentie, die niet alleen deel is van door mensen verzonnen technieken en systemen, maar ook van de natuur en ecologische systemen, waarvan we waarschijnlijk maar een fractie begrijpen. Zo bezien, bestrijkt architectuur het hele spectrum van technologie, van baksteen tot zonnepaneel, van het zand dat gewonnen wordt om glas te maken, tot de vogels die zich tegen al die glazen gevels te pletter vliegen.

Als we architectuur gaan zien als een hybride van natuurlijke en menselijke technologie, wat voor architectuur kan er dan ontstaan, die bijdraagt aan het oplossen van de klimaatcrisis? Dit vergt een open blik van, én samenwerking tussen, architect en ingenieurs, landschapsarchitecten en ecologen.

Robuuste open gebouwen

Experiment heeft een solide basis nodig, een drager voor aanpassing, reparatie, verbetering en vernieuwing. Robuuste open gebouwen bieden die ruimte voor verandering, door hun overmaat, hun structuur en grossform, hun vrijheid van organisatie en circulatie en hun goede detaillering. Een goed casco is dierbaar en kan wel eeuwen mee, en voldoet daarmee al aan één voorwaarde van een duurzame architectuur en leefomgeving. 

Zoals Stewart Brand al aantoonde, hoeft de ontwerper niet krampachtig in de hand te houden wat er tijdens het leven van een gebouw gebeurt door van alle gebouwen gesamtkunstwerken te maken, maatpakken geschikt voor alléén hun originele bestemming. Veel interessanter is het om de vrijheden te scheppen voor dat private waardige leven en die publieke luxe. Robuuste open gebouwen kunnen dus een drager zijn belangrijke projecten zoals de circulaire bouweconomie, het moderniseren van de energiehuishouding of simpelweg het op peil houden van de woonstandaard van de bewoners.